Nga Genc Permeti
A mund t‘i përgjigjemi pyetjes se çfarë është bashkëkohore sot thjesht me fjalën “postmodernizmi”. Kjo përgjigje që ka ngjallur debate mes teoricienëve të artit të kohërave të sotme, lë hapësira të ndryshme interpretimi.Asgjë nuk mund të jetë absolute,por ecja në një vijë logjike mbi atë çfarë operohet sot në botë dhe në atë çfarë vazhdontë jetë e pëlqyeshme dhe e ndjeshme, sigurisht që është një vijë e rëndësishmepër artin. Në Shqipëri, gjithnjë kanë munguar debate të tilla, të cilat gjithnjë janë tentuar të rreken në debate për mbrojtjen e kaheve të ndryshme të interesave të grupeve të ndryshme të artistëve, ndërsa debatet mbi filozofinë e vërtetë, nëse mundtë quhet kështu të artit kanë munguar. Vetë kalimi nga periudha e soc-realizmit në një liri të shprehuri, ka sjellë shumë zhvillime interesante, të cilat mund të interpretohen në mënyrat e tyre nga kritika apo historianëte artit. Por nëse kemi njerëz që duan të pikturojnë, nuk kemi pasur këto kohë njerëz që duan të studiojnë artin. Dhe ajo kohë, ose pemë kronologjike, siç e quan në një intervistë më poshtë një nga artistët earteve pamore, Genc Përmeti, do të ishte mirë të analizohej nga njerëz të cilët nuk e kanë jetuar atë, duke mos përzier mendimin real me emocionet, vazhdon të mbetete rrëfyer vetëm nëpërmjet kujtimeve, apo mendimeve vetjake të çdonjërit prej nesh. Genc Përmeti flet në një intervistë mëposhtë mbi debatin mbi bashkëkohësinë, atë çfarë ka ndodhur në artet tona pamore sot dhe mungesën e kritikës.Në botë flitet shpesh për lëvizje artistike. Nëse i referohemi asaj çfarë ka ndodhur me artin tonë këto vite, a mund të flasim për lëvizje apo koncepte që kanë sjellë ndryshime drastike në krahasim me atë çfarë ofronte ky art vite më parë?Shpesh bëhet gabimi që për të dalë në derivatin e përgjigjes ndaj kësaj pyetjeje që vërtet është goxha e komplikuar i referohen një lloj historie të artit shqiptar gjatë 60 viteve të fundit me ndërtimin e pemëve kronologjike të këtij arti në të gjithë degëzimet.Personalisht, jam i mendimit se nëse vërtet dëshirojmë të bëjmë një autopsi të kësaj peme do të ishte e vështirë për të gjithë ata që deri në fundin e viteve ‘80 aspironin të ishin degë qoftë edhe ndonjë shkarpe të saj, të pretendonin se do mund të ishin objektivë në atë që do të thoshin ose shkruanin. Do të binim në përcaktime paksa të nxituara pasionante duke u bërë pasqyra të sukseseve dhe dështimeve personale. Ajo që do të vija rëndësi është se arti shqiptar pati një zhvillim vërtet dinamik pas viteve ‘90, gjë e cila me një mendje të ftohtë mund të shihet qartazi.Nuk kemi të bëjmë me një ndërprerje me shpatë të artit të realizmit socialist, pjesë bosh e më pas kalimin e menjëhershëm në postmodernizëm siç mund të jetë tentuar të përcaktohet, porse një koherencë të artistëve, të cilët heqja e censurës, falë dëshirës i gjeti të përgatitur për t‘u ndeshur me sfidat bashkëkohore dhe që për më se një dekadë nuk lejuan që arti pamor shqiptar të binte në një vakum, por eksperimentuan duke mundur të krijojë ambientin e nevojshëm për gjenerimine një produkti të cilin po e shohim që nuk është më inferior ndaj atij që aspiruam.Çfarë, sipas teje, është ajo që quhet sfida e bashkëkohësisë, dhe sa përpiqen ta realizojnë këtësfidë artistët tanë? Ajo që më shqetëson në trajtimin që i bëhet kësaj teme është fetishizimi i termave që përdorenpër të përcaktuar se ç‘është bashkëkohësia. Dhe i preferuari që ka zënë këtë hapësirë në gojët që mundohen të tregojnë absoluten e bashkëkohësisë është fjala “postmodernizëm”.Pikërisht në ambientet tona publike, sot flitet për nevojën e hapjes se audiencës ndaj kësaj terminologjie. Them terminologji përderisa prej dy dekadash midis teoribërësve (skolarëve)është zhvilluar një debat i ashpër në definicionin e kësaj fjale. Për ta ilustruar do dëshiroja të paraqisja disa nga qëndrimet e tyre ndaj kësaj terminologjie ku një prej gjuhëve më të ashpra, e ka cilësuar postmodernizmin si një “krizë e modernizmit në permanencë”, ndërkohë që Brian McHale te “Constructing postmodernism” thotë se “Postmodernizmi nuk është një objekt i themeluar, por një artifakt i manifakturuar”.Nuk mund të le pa përmendur as Alan Thirer, i cili thotë se fjala ” postmodernizëm” është bërë një counter në lojën tonë GENC PERMETI/ Artisti flet për lëvizjet në artet pamore me thyerjen e rregullave të soc-realizmit. Prurjet dhe debatet mbi bashkëkohësinë Postmodernizmi nuk është gjithnjë bashkëkohësi arte pamore& debate të fjalëve dhe në këtë sens, nëse në të tjerat nuk është, postmodernizmi vërtet ekziston.Ndërkohë, Umberto Eco është dyshues për termin ” postmodernizëm”: Unë kam impresionin se sot fjala “postmodernizëm” përdoret për çdo gjë mjafton që përdoruesit t‘i pëlqejë si term”, porse kjo nuke pengon atë të japë definicionin e tij mbi postmodernizmin kur thotë se “unë e mendoj postmodernizmin si një mënyrë sjelljeje, atitude” dhe më poshtë e ilustron, ashtu si një burrë i cili dashuron një grua vërtet të kultivuar dhe e di shumë mirë se nuk mund t‘i thotë asaj “jam marrëzisht i dashuruar me ty” , sepse ai e di që ajo e di ( dhe se ajo e di që ai e di) që këtofjalë janë tashmë të shkruara nga Barbara Cartland. Megjithatë ekziston një zgjidhje. Ai mund të thotë “ashtu si Barbara Cartland do e thoshte, jam marrëzisht i dashuruar me ty”.Nuk do dëshiroja të anashkaloja debatin mbi metanarrativën që u krijua nga Max Apple dhe Wilde ndaj McHale, ku ky i fundit kundërshton braktisjen e meatanarravitetit( modernizmi i lartë),pasi përmbi të gjitha nuk mund të hidhet poshtë për narrativën e vogël ( postmodernizmin) duke i ulur kërkesat. Ai argumenton se hedhja poshtë ose anashkalimi i metanarrativës mund të shihetqartazi nën frymën e programit të Bartholomë të patriarkisë së të pabërës, duke e argumentuar se me këtë lloj atitude nuk ofrojmë asgjë më shumë se zbehja e kërkesave.“Misioni yt i vërtetë, si bir, është të riprodhosh të gjitha bëmat( të kryera nga ati yt), por në një formë më të zbehtë. Ti duhet të bëhesh yt atë, porse në një version më të zbehtë dhe të dobët të tij. Kontributi yt nuk do të jetë i vogël, por i vogël do të jetë koncepti për të cilin t‘i do tësynosh.Që të jem brenda vetë asaj që” postmodernizmi” ka ofruar do mundohem që të mos largohem nga gjuha që vetë kjo teori-tregim kërkon. Për këtë arsye, nuk do të dëshiroja të lokalizohesha tek artet pamore, por ta analizoja në një aspekt më të gjerë të krijimtarisë. Prej kohësh kemi filluar të konfrontohemi me terma, të cilët nga mënyra e përdorimit kanë filluar të interpretohen si kundërshtues për njëratjetrën dhe se prania e njërës anë përjashton të kundërtën e saj. Për këtë lloj përdorimi të paralelizmave në terminologji unë do t‘i referohesha Lethenit, i cili kohë më parë ka bërë një analizë të kolonës së mëposhtme.metafizike ironi narrative antinarrative present absdentNë këtë formë spatiale të përfaqësimit të veçantë të historisë, kolona e krahut të majtë tregon përbërjet e modernizmit duke u kontrastuar me përbërjen e postmodernizmit në të djathtë.Nëse ne jemi të dispozuar, mund të përpiqemi të lexojmë hapësirën e bardhë midis kolonave paralele si një shenjë e postmodernizmit. Ajo që është më e lexueshme për çdokënd, është pikërisht debatiqë prej dekadash është zhvilluar mes teoribërësve (skolareve) mbi dështimin e përcaktimeve të apostulateve ndarëse mes veprave moderniste, modernizmit të lartë apo postmodernizmit. Ashtu siç përmenda më lart, tashmë është bërë e qartë për të gjithë që veprat e konsideruaramoderniste kanë filluar të lexohen nën një këndvështrim postmodernist. Duke filluar me një nga veprat më të njohura moderniste si “Uliksi” i Joysit apo shkrimet eBorges, Nabokov etj., këta autorë kanë krijuar vepra që në tërësinë e tyre përbëhen nga elemente, të cilat konsiderohen si prona të postmodernizmit. Edhe vetë Eco që është skeptik për këtë term,konstruktohet si një autor postmodernist. Konstruktohet i tillë për vetë elementet në të cilat ndërtohet vepra e tij. Antidedektivizmi, ironia, paranoja, multilingualiteti, shpërndarja në kohë, shumëbotësia. Jo më kot vetë pinjollët e flaktë të postmodernizmit si Max Apple nuk mund të rrinëpa pranuar se janë tekste moderniste, por që deshifrohen në mënyrë postmoderniste.E bëj këtë parantezë thjesht për të shpërndarë tymin e krijuar dashakeqësisht në dizorientiminë e audiencave dhe pse jo dhe për mediat, se nuk mund të bësh ndarje fjalësh nga prezent në tejskahunabsent, pasi kjo nuk tregon gjë tjetër veç paaftësisë për të lexuar veprën e autorëve të caktuar ashtu siç po vepron pjesa më e madhe e skolarëve sot. Edhe vetë ato vepra të cilat mund të mendohense janë vepra të mirëfillta moderniste në përbërjen e tyre karakterizohen nga elementët themelore që përbëjnë postmodernizmin.Mungesa e mjeshtërisë krijuese, aktivizmi në art, jodomosdoshmëria e analizimit të formës, ngjyrës, stilistikës, nuk të bëjnë automatikisht postmodernist. Për këtë arsye do t‘i referoheshaJecks që e përcakton postmodernizmin si një double coding ku thotë se “një ndërtesë postmoderniste ose një vepër arti, njëkohësisht i adresohet një audience të minoritetit elitar nëpërmjet kodeve artistike të larta dhe masave të publikut nëpërmjet kodeve popullore”.Pikërisht duke iu referuar këtij double codexi do të sugjeroja që në këtë këndvështrim të përpiqemi t‘i lexojmë veprat e disa prej autorëve tanë në të gjitha gjinitë artistike, ku elementet, të cilat përbëjnë thelbin e veprave tashmë të cilësuara postmoderniste ose bashkëkohore, shihen qartazinë krijimtarinë e tyre. Të mosqenit aktivist në art, mosagresiviteti, sofistikimi, mjeshtëria në përdorimin e mjetit, ngjyrës, analizën e formës, simbolikës dhe përdorimi i kodeve artistike të larta nuk të bëjnë modernist dhe të përjashtojnë nga ambientet e artit bashkëkohor postmodernist, por janë elemente të cilat do të përdoreshin nga çdo autor bashkëkohor për të transmetuar mesazhin që do të dëshironin me të gjitha mjetet e mundshme pa paragjykuar mjetin apo teknologjinë.Po e tejzgjas këtë shpjegim, pasi shpesh në disa komente të kohëve të fundit shohim të përmenden të konstruktivizuara gjysmakërisht, apostulatet e kodet më të cilat karakterizohet arti kontemporan osepostmodernist. Ajo që është për të ardhur keq janë pikëpamjet e tyre mbi të njohurit të absolutes nga një marrëdhënie direkte dhe të vetënjohjes së egos idealiste që në të vërtetë ashtu si Umberto Eco e përcakton te mbi “krizat e krizave të arsyes” janë kriza të vetë individit. Të gjithë i dimë pasojat që këto pikëpamje të absolutes nga një marrëdhënie direkte me të, reminishencat e të cilave i kanë dhuruar këtij vendi jo pak të këqija duke i bërë mbartësit e këtyre ideve të jenë antropomorfet e fundit.Për të qenë koherent me ato që përmenda, termat, të cilët te ne po fetishizohen në përcaktimin e asaj se ç‘është bashkëkohore, kanë qenë objekt i debateve të cilave iu referova më lart gjatë dy dekadave të fundit, porse që për vetë skolarët( teoribërësit) quhet një kapitull i mbyllur.Çfarë duhet të ishte, sipas teje, një kritikë në artet pamore, për çfarë do të nevojitej ajo dhe mungesa e saj këto vite çfarë ka sjellë?Në botën e artit, kritika njihet si një orientues i domosdoshëm për audiencat dhe tregun e artit. Kjo arrihet në radhë të parë nga njerëz të cilët janë të kompletuar në shkallën e njohjes ndaj artit, por dhe vetë objektivitetit të cilin ato pasqyrojnë. Në vendin tonë, fatkeqësisht, akoma nuk është krijuar ai brez kritikësh që do të ishin të nevojshëm për të realizuar këtë mision të vështirë. Mungesa e saj tërë këto vite ka bërë që përveç shkrimeve sipërfaqësore dhe komenteve aktoriale në mediat elektronike të disa të ashtuquajturve njohës të artit, kohët e fundit kemi parë shkrime ku të njëjtët individë të flasin me qyrkun e analizuesit të veprave artistike dhe njëkohësisht të marrin përsipër dhe rolin e kritikut.Për ata të cilët përmarrin mbi vete të analizojë atë çka po ndodh në jetën artistike në vendin tonë në rolin e një kritiku objektiv, duke anashkaluar ata që nuk i përkasin grupimit që përfaqësojnë dhe se për qëllime ekspansioni nuk bëjnë gjë tjetër veçse kryejnë një P.R aetik të grupimeve të tyre të karakterizuara nga mungesa dhe respektit për vetë audiencën dhe misionin që vepra artistike përmban në vetvete.Pikërisht për këtë arsye, do të theksoja se kritika jo vetëm në artet pamore është në gjendje kritike.
A mund t‘i përgjigjemi pyetjes se çfarë është bashkëkohore sot thjesht me fjalën “postmodernizmi”. Kjo përgjigje që ka ngjallur debate mes teoricienëve të artit të kohërave të sotme, lë hapësira të ndryshme interpretimi.Asgjë nuk mund të jetë absolute,por ecja në një vijë logjike mbi atë çfarë operohet sot në botë dhe në atë çfarë vazhdontë jetë e pëlqyeshme dhe e ndjeshme, sigurisht që është një vijë e rëndësishmepër artin. Në Shqipëri, gjithnjë kanë munguar debate të tilla, të cilat gjithnjë janë tentuar të rreken në debate për mbrojtjen e kaheve të ndryshme të interesave të grupeve të ndryshme të artistëve, ndërsa debatet mbi filozofinë e vërtetë, nëse mundtë quhet kështu të artit kanë munguar. Vetë kalimi nga periudha e soc-realizmit në një liri të shprehuri, ka sjellë shumë zhvillime interesante, të cilat mund të interpretohen në mënyrat e tyre nga kritika apo historianëte artit. Por nëse kemi njerëz që duan të pikturojnë, nuk kemi pasur këto kohë njerëz që duan të studiojnë artin. Dhe ajo kohë, ose pemë kronologjike, siç e quan në një intervistë më poshtë një nga artistët earteve pamore, Genc Përmeti, do të ishte mirë të analizohej nga njerëz të cilët nuk e kanë jetuar atë, duke mos përzier mendimin real me emocionet, vazhdon të mbetete rrëfyer vetëm nëpërmjet kujtimeve, apo mendimeve vetjake të çdonjërit prej nesh. Genc Përmeti flet në një intervistë mëposhtë mbi debatin mbi bashkëkohësinë, atë çfarë ka ndodhur në artet tona pamore sot dhe mungesën e kritikës.Në botë flitet shpesh për lëvizje artistike. Nëse i referohemi asaj çfarë ka ndodhur me artin tonë këto vite, a mund të flasim për lëvizje apo koncepte që kanë sjellë ndryshime drastike në krahasim me atë çfarë ofronte ky art vite më parë?Shpesh bëhet gabimi që për të dalë në derivatin e përgjigjes ndaj kësaj pyetjeje që vërtet është goxha e komplikuar i referohen një lloj historie të artit shqiptar gjatë 60 viteve të fundit me ndërtimin e pemëve kronologjike të këtij arti në të gjithë degëzimet.Personalisht, jam i mendimit se nëse vërtet dëshirojmë të bëjmë një autopsi të kësaj peme do të ishte e vështirë për të gjithë ata që deri në fundin e viteve ‘80 aspironin të ishin degë qoftë edhe ndonjë shkarpe të saj, të pretendonin se do mund të ishin objektivë në atë që do të thoshin ose shkruanin. Do të binim në përcaktime paksa të nxituara pasionante duke u bërë pasqyra të sukseseve dhe dështimeve personale. Ajo që do të vija rëndësi është se arti shqiptar pati një zhvillim vërtet dinamik pas viteve ‘90, gjë e cila me një mendje të ftohtë mund të shihet qartazi.Nuk kemi të bëjmë me një ndërprerje me shpatë të artit të realizmit socialist, pjesë bosh e më pas kalimin e menjëhershëm në postmodernizëm siç mund të jetë tentuar të përcaktohet, porse një koherencë të artistëve, të cilët heqja e censurës, falë dëshirës i gjeti të përgatitur për t‘u ndeshur me sfidat bashkëkohore dhe që për më se një dekadë nuk lejuan që arti pamor shqiptar të binte në një vakum, por eksperimentuan duke mundur të krijojë ambientin e nevojshëm për gjenerimine një produkti të cilin po e shohim që nuk është më inferior ndaj atij që aspiruam.Çfarë, sipas teje, është ajo që quhet sfida e bashkëkohësisë, dhe sa përpiqen ta realizojnë këtësfidë artistët tanë? Ajo që më shqetëson në trajtimin që i bëhet kësaj teme është fetishizimi i termave që përdorenpër të përcaktuar se ç‘është bashkëkohësia. Dhe i preferuari që ka zënë këtë hapësirë në gojët që mundohen të tregojnë absoluten e bashkëkohësisë është fjala “postmodernizëm”.Pikërisht në ambientet tona publike, sot flitet për nevojën e hapjes se audiencës ndaj kësaj terminologjie. Them terminologji përderisa prej dy dekadash midis teoribërësve (skolarëve)është zhvilluar një debat i ashpër në definicionin e kësaj fjale. Për ta ilustruar do dëshiroja të paraqisja disa nga qëndrimet e tyre ndaj kësaj terminologjie ku një prej gjuhëve më të ashpra, e ka cilësuar postmodernizmin si një “krizë e modernizmit në permanencë”, ndërkohë që Brian McHale te “Constructing postmodernism” thotë se “Postmodernizmi nuk është një objekt i themeluar, por një artifakt i manifakturuar”.Nuk mund të le pa përmendur as Alan Thirer, i cili thotë se fjala ” postmodernizëm” është bërë një counter në lojën tonë GENC PERMETI/ Artisti flet për lëvizjet në artet pamore me thyerjen e rregullave të soc-realizmit. Prurjet dhe debatet mbi bashkëkohësinë Postmodernizmi nuk është gjithnjë bashkëkohësi arte pamore& debate të fjalëve dhe në këtë sens, nëse në të tjerat nuk është, postmodernizmi vërtet ekziston.Ndërkohë, Umberto Eco është dyshues për termin ” postmodernizëm”: Unë kam impresionin se sot fjala “postmodernizëm” përdoret për çdo gjë mjafton që përdoruesit t‘i pëlqejë si term”, porse kjo nuke pengon atë të japë definicionin e tij mbi postmodernizmin kur thotë se “unë e mendoj postmodernizmin si një mënyrë sjelljeje, atitude” dhe më poshtë e ilustron, ashtu si një burrë i cili dashuron një grua vërtet të kultivuar dhe e di shumë mirë se nuk mund t‘i thotë asaj “jam marrëzisht i dashuruar me ty” , sepse ai e di që ajo e di ( dhe se ajo e di që ai e di) që këtofjalë janë tashmë të shkruara nga Barbara Cartland. Megjithatë ekziston një zgjidhje. Ai mund të thotë “ashtu si Barbara Cartland do e thoshte, jam marrëzisht i dashuruar me ty”.Nuk do dëshiroja të anashkaloja debatin mbi metanarrativën që u krijua nga Max Apple dhe Wilde ndaj McHale, ku ky i fundit kundërshton braktisjen e meatanarravitetit( modernizmi i lartë),pasi përmbi të gjitha nuk mund të hidhet poshtë për narrativën e vogël ( postmodernizmin) duke i ulur kërkesat. Ai argumenton se hedhja poshtë ose anashkalimi i metanarrativës mund të shihetqartazi nën frymën e programit të Bartholomë të patriarkisë së të pabërës, duke e argumentuar se me këtë lloj atitude nuk ofrojmë asgjë më shumë se zbehja e kërkesave.“Misioni yt i vërtetë, si bir, është të riprodhosh të gjitha bëmat( të kryera nga ati yt), por në një formë më të zbehtë. Ti duhet të bëhesh yt atë, porse në një version më të zbehtë dhe të dobët të tij. Kontributi yt nuk do të jetë i vogël, por i vogël do të jetë koncepti për të cilin t‘i do tësynosh.Që të jem brenda vetë asaj që” postmodernizmi” ka ofruar do mundohem që të mos largohem nga gjuha që vetë kjo teori-tregim kërkon. Për këtë arsye, nuk do të dëshiroja të lokalizohesha tek artet pamore, por ta analizoja në një aspekt më të gjerë të krijimtarisë. Prej kohësh kemi filluar të konfrontohemi me terma, të cilët nga mënyra e përdorimit kanë filluar të interpretohen si kundërshtues për njëratjetrën dhe se prania e njërës anë përjashton të kundërtën e saj. Për këtë lloj përdorimi të paralelizmave në terminologji unë do t‘i referohesha Lethenit, i cili kohë më parë ka bërë një analizë të kolonës së mëposhtme.metafizike ironi narrative antinarrative present absdentNë këtë formë spatiale të përfaqësimit të veçantë të historisë, kolona e krahut të majtë tregon përbërjet e modernizmit duke u kontrastuar me përbërjen e postmodernizmit në të djathtë.Nëse ne jemi të dispozuar, mund të përpiqemi të lexojmë hapësirën e bardhë midis kolonave paralele si një shenjë e postmodernizmit. Ajo që është më e lexueshme për çdokënd, është pikërisht debatiqë prej dekadash është zhvilluar mes teoribërësve (skolareve) mbi dështimin e përcaktimeve të apostulateve ndarëse mes veprave moderniste, modernizmit të lartë apo postmodernizmit. Ashtu siç përmenda më lart, tashmë është bërë e qartë për të gjithë që veprat e konsideruaramoderniste kanë filluar të lexohen nën një këndvështrim postmodernist. Duke filluar me një nga veprat më të njohura moderniste si “Uliksi” i Joysit apo shkrimet eBorges, Nabokov etj., këta autorë kanë krijuar vepra që në tërësinë e tyre përbëhen nga elemente, të cilat konsiderohen si prona të postmodernizmit. Edhe vetë Eco që është skeptik për këtë term,konstruktohet si një autor postmodernist. Konstruktohet i tillë për vetë elementet në të cilat ndërtohet vepra e tij. Antidedektivizmi, ironia, paranoja, multilingualiteti, shpërndarja në kohë, shumëbotësia. Jo më kot vetë pinjollët e flaktë të postmodernizmit si Max Apple nuk mund të rrinëpa pranuar se janë tekste moderniste, por që deshifrohen në mënyrë postmoderniste.E bëj këtë parantezë thjesht për të shpërndarë tymin e krijuar dashakeqësisht në dizorientiminë e audiencave dhe pse jo dhe për mediat, se nuk mund të bësh ndarje fjalësh nga prezent në tejskahunabsent, pasi kjo nuk tregon gjë tjetër veç paaftësisë për të lexuar veprën e autorëve të caktuar ashtu siç po vepron pjesa më e madhe e skolarëve sot. Edhe vetë ato vepra të cilat mund të mendohense janë vepra të mirëfillta moderniste në përbërjen e tyre karakterizohen nga elementët themelore që përbëjnë postmodernizmin.Mungesa e mjeshtërisë krijuese, aktivizmi në art, jodomosdoshmëria e analizimit të formës, ngjyrës, stilistikës, nuk të bëjnë automatikisht postmodernist. Për këtë arsye do t‘i referoheshaJecks që e përcakton postmodernizmin si një double coding ku thotë se “një ndërtesë postmoderniste ose një vepër arti, njëkohësisht i adresohet një audience të minoritetit elitar nëpërmjet kodeve artistike të larta dhe masave të publikut nëpërmjet kodeve popullore”.Pikërisht duke iu referuar këtij double codexi do të sugjeroja që në këtë këndvështrim të përpiqemi t‘i lexojmë veprat e disa prej autorëve tanë në të gjitha gjinitë artistike, ku elementet, të cilat përbëjnë thelbin e veprave tashmë të cilësuara postmoderniste ose bashkëkohore, shihen qartazinë krijimtarinë e tyre. Të mosqenit aktivist në art, mosagresiviteti, sofistikimi, mjeshtëria në përdorimin e mjetit, ngjyrës, analizën e formës, simbolikës dhe përdorimi i kodeve artistike të larta nuk të bëjnë modernist dhe të përjashtojnë nga ambientet e artit bashkëkohor postmodernist, por janë elemente të cilat do të përdoreshin nga çdo autor bashkëkohor për të transmetuar mesazhin që do të dëshironin me të gjitha mjetet e mundshme pa paragjykuar mjetin apo teknologjinë.Po e tejzgjas këtë shpjegim, pasi shpesh në disa komente të kohëve të fundit shohim të përmenden të konstruktivizuara gjysmakërisht, apostulatet e kodet më të cilat karakterizohet arti kontemporan osepostmodernist. Ajo që është për të ardhur keq janë pikëpamjet e tyre mbi të njohurit të absolutes nga një marrëdhënie direkte dhe të vetënjohjes së egos idealiste që në të vërtetë ashtu si Umberto Eco e përcakton te mbi “krizat e krizave të arsyes” janë kriza të vetë individit. Të gjithë i dimë pasojat që këto pikëpamje të absolutes nga një marrëdhënie direkte me të, reminishencat e të cilave i kanë dhuruar këtij vendi jo pak të këqija duke i bërë mbartësit e këtyre ideve të jenë antropomorfet e fundit.Për të qenë koherent me ato që përmenda, termat, të cilët te ne po fetishizohen në përcaktimin e asaj se ç‘është bashkëkohore, kanë qenë objekt i debateve të cilave iu referova më lart gjatë dy dekadave të fundit, porse që për vetë skolarët( teoribërësit) quhet një kapitull i mbyllur.Çfarë duhet të ishte, sipas teje, një kritikë në artet pamore, për çfarë do të nevojitej ajo dhe mungesa e saj këto vite çfarë ka sjellë?Në botën e artit, kritika njihet si një orientues i domosdoshëm për audiencat dhe tregun e artit. Kjo arrihet në radhë të parë nga njerëz të cilët janë të kompletuar në shkallën e njohjes ndaj artit, por dhe vetë objektivitetit të cilin ato pasqyrojnë. Në vendin tonë, fatkeqësisht, akoma nuk është krijuar ai brez kritikësh që do të ishin të nevojshëm për të realizuar këtë mision të vështirë. Mungesa e saj tërë këto vite ka bërë që përveç shkrimeve sipërfaqësore dhe komenteve aktoriale në mediat elektronike të disa të ashtuquajturve njohës të artit, kohët e fundit kemi parë shkrime ku të njëjtët individë të flasin me qyrkun e analizuesit të veprave artistike dhe njëkohësisht të marrin përsipër dhe rolin e kritikut.Për ata të cilët përmarrin mbi vete të analizojë atë çka po ndodh në jetën artistike në vendin tonë në rolin e një kritiku objektiv, duke anashkaluar ata që nuk i përkasin grupimit që përfaqësojnë dhe se për qëllime ekspansioni nuk bëjnë gjë tjetër veçse kryejnë një P.R aetik të grupimeve të tyre të karakterizuara nga mungesa dhe respektit për vetë audiencën dhe misionin që vepra artistike përmban në vetvete.Pikërisht për këtë arsye, do të theksoja se kritika jo vetëm në artet pamore është në gjendje kritike.
Komentet